Trở thành Lập trình viên PHP

Trong bài học PHP này, bạn sẽ học sử dụng 8 loại toán tử để hoàn thành các công việc trong PHP.

Toán tử trong PHP là gì?

Các toán tử là các ký hiệu báo cho bộ xử lý PHP (PHP Processor) thực hiện các hành động nhất định.

Ví dụ: Ký hiệu cộng (+) là toán tử yêu cầu PHP cộng hai biến hoặc giá trị, trong khi ký hiệu lớn hơn (>) là toán tử báo cho PHP so sánh hai giá trị.

1. Toán tử số học (Arithmetic Operator) trong PHP

Các toán tử số học được sử dụng để thực hiện các phép toán số học phổ biến, chẳng hạn như cộng, trừ, nhân, chia v.v …

Đây là danh sách đầy đủ các toán tử số học của PHP:

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy cách các toán tử số học này làm việc:

<?php
$x = 10;
$y = 4;
echo($x + $y); // Kết quả là: 14
echo($x - $y); // Kết quả là: 6
echo($x * $y); // Kết quả là: 40
echo($x / $y); // Kết quả là: 2.5
echo($x % $y); // Kết quả là: 2
?>

2. Toán tử gán (Assignment Operator) trong PHP

Các toán tử gán được sử dụng để gán giá trị cho các biến.:

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy các toán tử gán này đang hoạt động:

<?php
$x = 10;
echo $x; // Kết quả: 10
 
$x = 20;
$x += 30;
echo $x; // Kết quả: 50
 
$x = 50;
$x -= 20;
echo $x; // Kết quả: 30
 
$x = 5;
$x *= 25;
echo $x; // Kết quả: 125
 
$x = 50;
$x /= 10;
echo $x; // Kết quả: 5
 
$x = 100;
$x %= 15;
echo $x; // Kết quả: 10
?>

3. Toán tử so sánh (Comparison Operator) trong PHP

Các toán tử so sánh được sử dụng để so sánh hai giá trị theo kiểu ĐÚNG hoặc SAI (Kiểu Boolean)

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy các toán tử so sánh này đang hoạt động:

<?php
$x = 25;
$y = 35;
$z = "25";
// Trả về kết quả và kiểu dữ liệu
var_dump($x == $z);  // Kết quả: boolean true
var_dump($x === $z); // Kết quả: boolean false
var_dump($x != $y);  // Kết quả: boolean true
var_dump($x !== $z); // Kết quả: boolean true
var_dump($x < $y);   // Kết quả: boolean true
var_dump($x > $y);   // Kết quả: boolean false
var_dump($x <= $y);  // Kết quả: boolean true
var_dump($x >= $y);  // Kết quả: boolean false
?>

4. Các toán tử tăng và giảm trong PHP

Các toán tử tăng (++) / giảm (–) được sử dụng để tăng / giảm giá trị của một biến.

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy các toán tử tăng và giảm này đang hoạt động:

<?php
$x = 10;
echo ++$x; // Outputs: 11
echo $x;   // Outputs: 11
 
$x = 10;
echo $x++; // Outputs: 10
// Vì trả về kết quả rồi mới tăng $x lên 1 nên:
echo $x;   // Outputs: 11
 
$x = 10;
echo --$x; // Outputs: 9
echo $x;   // Outputs: 9
 
$x = 10;
echo $x--; // Outputs: 10
// Vì trả về kết quả rồi mới giảm $x đi 1 nên:
echo $x;   // Outputs: 9
?>

5. Toán tử Logic (Logical Operator) trong PHP

Các toán tử logic thường được sử dụng kết hợp trong các câu lệnh có điều kiện.

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy các toán tử logic này hoạt động như thế nào:

<?php
$year = 2014;
// Năm nhuận chi hết cho 400 hoặc 4 nhưng không chia hết cho 100
if(($year % 400 == 0) || (($year % 100 != 0) && ($year % 4 == 0))){
    echo "$year là năm nhuận.";
} else{
    echo "$year không phải năm nhuận.";
}
?>

6. Toán tử chuỗi (String Operator) PHP

Có hai toán tử được thiết kế riêng dành cho chuỗi trong PHP.

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy các toán tử chuỗi này hoạt động như thế nào:

<?php
$x = "Hello";
$y = " World!";
echo $x . $y; // Kết quả: Hello World!
 
$x .= $y;
echo $x; // Outputs: Hello World!
?>

Chính xác là toán tử .= sẽ ghép $x và $y sau đó lại gán chuỗi vừa ghép xong cho chuỗi $x.

7. Toán tử mảng (Array Operator) PHP

Các toán tử mảng được sử dụng để so sánh các mảng:

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy cách các toán tử mảng này hoạt động như thế nào:

<?php
$x = array("a" => "Red", "b" => "Green", "c" => "Blue");
$y = array("u" => "Yellow", "v" => "Orange", "w" => "Pink");
$z = $x + $y; // Hợp nhất $x và $y
var_dump($z);
var_dump($x == $y);   // Kết quả: boolean false
var_dump($x === $y);  // Kết quả: boolean false
var_dump($x != $y);   // Kết quả: boolean true
var_dump($x <> $y);   // Kết quả: boolean true
var_dump($x !== $y);  // Kết quả: boolean true
?>

8. ĐẶC BIỆT: Spaceship Operator trong phiên bản PHP 7

PHP 7 giới thiệu một Toán tử Spaceship mới (<=>) có thể được sử dụng để so sánh hai biểu thức. Nó còn được gọi là toán tử so sánh kết hợp.

Toán tử Spaceship trả về giá trị:

• 0 nếu cả hai toán hạng đều bằng nhau
• 1 nếu bên trái lớn hơn và
• -1 nếu bên phải lớn hơn

Về cơ bản, Toán tử Spaceship cung cấp so sánh ba chiều như trong bảng sau:

Ví dụ sau đây sẽ cho bạn thấy cách sử dụng toán tử Spaceship:

<?php
// Comparing Integers 
echo 1 <=> 1; // Kết quả: 0
echo 1 <=> 2; // Kết quả: -1
echo 2 <=> 1; // Kết quả: 1
 
// Comparing Floats
echo 1.5 <=> 1.5; // Kết quả: 0
echo 1.5 <=> 2.5; // Kết quả: -1
echo 2.5 <=> 1.5; // Kết quả: 1
 
// Comparing Strings
echo "x" <=> "x"; // Kết quả: 0
echo "x" <=> "y"; // Kết quả: -1
echo "y" <=> "x"; // Kết quả: 1
?>

Như bạn thấy. Nếu sử dụng toán tử thông thường thì chỉ trả về True hoặc False. Nhưng khi cần để thực hiện tiếp một công việc đặc thù nào đó thì toán tử Spaceship sẽ nhanh hơn.

Tổng kết

Như vậy là chúng ta đã tìm hiểu về 8 loại Toán tử trong PHP. Hãy ghi nhớ hoặc Bookmark lại để khi nào cần dùng thì lôi ra sử dụng nhé.

Trong bài hướng dẫn này bạn sẽ tìm hiểu cách sử dụng các hằng số (constant) để lưu trữ các giá trị cố định trong PHP.

1. Constant (Hằng số) trong PHP là gì?

Constant (Hằng số) là tên hoặc mã định danh cho một giá trị cố định.

Hằng số giống như các biến, nhưng chúng không thể định nghĩa hoặc thay đổi (ngoại trừ hằng số ma thuật – magic constant)

Các hằng số rất hữu ích để lưu trữ dữ liệu không thay đổi trong khi tập lệnh đang chạy. Các ví dụ phổ biến của dữ liệu kiểu hằng số bao gồm các cài đặt cấu hình như tên người dùng và mật khẩu cơ sở dữ liệu, URL cơ sở của trang web, tên công ty, v.v.

Các hằng số được định nghĩa bằng hàm define() của PHP, chấp nhận hai đối số:

• Tên của hằng số
• Giá trị của nó.

Sau khi xác định giá trị không đổi có thể được truy cập bất cứ lúc nào chỉ bằng cách tham khảo tên của nó. Đây là một ví dụ đơn giản:

<?php
// Định nghĩa hằng số
define("SITE_URL", "https://laptrinhvienphp.com/");
 
// Sử dụng Hằng số
echo 'Thank you for visiting - ' . SITE_URL;
?>

Đầu ra của đoạn mã trên sẽ là:

Thank you for visiting - https://laptrinhvienphp.com/

Câu lệnh echo trong PHP thường được sử dụng để hiển thị hoặc xuất dữ liệu lên trình duyệt web. Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về chúng trong chương tiếp theo.

TIP: Bằng cách lưu trữ giá trị trong một hằng số thay vì một biến, bạn có thể chắc chắn rằng giá trị sẽ không bị thay đổi khi ứng dụng của bạn chạy.

2. Các quy ước đặt tên cho các hằng trong PHP

Tên của hằng phải tuân theo các quy tắc giống như tên biến, có nghĩa là tên hằng hợp lệ phải bắt đầu bằng:

• Một chữ cái hoặc dấu gạch dưới, theo sau là bất kỳ số lượng chữ cái, số hoặc dấu gạch dưới
• Với một ngoại lệ: Không bắt buộc phải có tiền tố $ cho tên hằng.

TIP: Theo quy ước, tên hằng thường được viết bằng chữ in hoa. Điều này là để nhận dạng và phân biệt dễ dàng của Hằng số với các Biến trong mã nguồn.

TIP: Có những hằng số đã được định nghĩa sẵn trong PHP. Bạn có thể tìm hiểu thêm tại đây

Trong bài hướng dẫn này, bạn sẽ tìm hiểu cách lưu trữ thông tin trong một biến trong PHP.

1. Biến trong PHP là gì? (PHP Variable)

Các biến được sử dụng để lưu trữ dữ liệu, như chuỗi văn bản, số, v.v … Các giá trị biến có thể thay đổi trong quá trình xử lý. Dưới đây là một số điều quan trọng cần biết về các biến:

• Trong PHP, một biến không cần phải khai báo trước khi thêm giá trị vào nó.
• PHP tự động chuyển đổi biến thành kiểu dữ liệu chính xác, tùy thuộc vào giá trị của nó.
• Sau khi khai báo một biến, bạn có thể sử dụng biến để làm việc.
• Toán tử gán “=” được sử dụng để gán giá trị cho một biến.

Biến trong PHP có thể được khai báo như thế này: $var_name = value;

<?php
// Declaring variables
$txt = "Hello World!";
$number = 10;
 
// Displaying variables value
echo $txt;  // Output: Hello World!
echo $number; // Output: 10
?>

Trong ví dụ trên, chúng ta đã tạo hai biến trong đó biến thứ nhất được gán với giá trị chuỗi và biến thứ hai được gán với một số.

Sau đó, chúng tôi đã hiển thị các giá trị biến trong trình duyệt bằng cách sử dụng câu lệnh echo.

Câu lệnh echo thường được sử dụng để xuất dữ liệu ra trình duyệt. Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về điều này trong các bài sắp tới.

2. Các quy ước đặt tên cho các biến trong PHP

Đây là các quy tắc sau để đặt tên một biến PHP:

• Tất cả các biến trong PHP được bắt đầu bằng dấu $, theo sau là tên của biến
• Tên biến phải bắt đầu bằng một chữ cái hoặc ký tự gạch dưới _.
• Tên một biến không thể bắt đầu bằng một số.
• Tên biến trong PHP chỉ có thể chứa các ký tự chữ và số dưới (A-z, 0-9 và _).
• Tên một biến không thể chứa dấu cách.

Lưu ý:
Tên biến trong PHP là phân biệt chữ hoa chữ thường, nó có nghĩa là $x và $X là hai biến khác nhau. Vì vậy, hãy cẩn thận trong khi xác định tên biến.

3. Tổng kết

Như vậy là trong bài này các bạn đã biết:

• Biến trong PHP là gì?
• Các qui tắc đặt tên biến trong PHP

Bài tới chúng ta sẽ tìm hiểu về Hằng (constant) trong PHP.

1. Cú pháp PHP chuẩn (Standard PHP Syntax )

Một tập lệnh PHP (đoạn mã) bắt đầu bằng thẻ <?php và kết thúc bằng thẻ ?>.

Dấu phân cách PHP <?php và ?> Trong ví dụ sau chỉ đơn giản là yêu cầu công cụ PHP xử lý khối mã kèm theo dưới dạng mã PHP, thay vì HTML đơn giản.

<?php
// Some code to be executed
echo "Hello, world!";
?>

Mỗi câu lệnh PHP kết thúc bằng dấu chấm phẩy “;” – Điều này cho PHP Engine biết rằng đã kết thúc câu lệnh hiện tại.

2. Nhúng PHP vào HTML

Các tệp PHP là các tệp văn bản đơn giản với phần đuôi mở rộng .php.

Bên trong tệp PHP, bạn có thể viết HTML giống như bạn làm trong các trang HTML thông thường cũng như nhúng mã PHP để thực thi phía máy chủ.

<!DOCTYPE html>
<html lang="en">
<head>
    <meta charset="UTF-8">
    <title>A Simple PHP File</title>
</head>
<body>
    <h1><?php echo "Hello, world!"; ?></h1>
</body>
</html>

Ví dụ trên cho thấy cách bạn có thể nhúng mã PHP trong HTML để tạo các trang web động được định dạng tốt.

Nếu bạn xem mã nguồn của trang web trong trình duyệt của mình, sự khác biệt duy nhất bạn sẽ thấy là mã PHP <php echo ‘Hello, world!’; ?> đã được thay thế bằng đầu ra ‘Hello, world’.

Chuyện gì đã xảy ra ở đây?

Khi bạn chạy đoạn mã này, PHP Engine đã thực hiện các hướng dẫn giữa các thẻ <? php, ?>.

Khi xong, máy chủ web sẽ gửi đầu ra cuối cùng trở lại trình duyệt của bạn hoàn toàn bằng mã HTML.

3. PHP Comments

Một comment chỉ đơn giản là đoạn văn bản bị bỏ qua bởi PHP Engine. Mục đích của các comment là giải thích đoạn mã đang làm cái gì.

Có comment code sẽ giúp các lập trình viên khác (hoặc chính bạn trong tương lai khi bạn quay lại chỉnh sửa mã nguồn) để hiểu những gì đoạn code này đang cố gắng làm với PHP.

PHP hỗ trợ các dòng đơn cũng như các bình luận nhiều dòng. Để viết một comment một dòng ta bắt đầu với 2 dấu gạch chéo “//” hoặc ký hiệu #. Ví dụ:

<?php
// This is a single line comment
# This is also a single line comment
echo "Hello, world!";
?>

Tuy nhiên, để viết comment nhiều dòng, hãy bắt đầu comment bằng dấu gạch chéo và theo sau là dấu hoa thị /* rồi kết thúc comment bằng dấu hoa thị theo sau là dấu gạch chéo */, ví dụ như sau:

<?php
/*
This is a multiple line comment block
that spans across more than
one line
*/
echo "Hello, world!";
?>

4. Viết Hoa, viết thường trong PHP

Tên biến trong PHP là trường hợp phân biệt Hoa thường (Case Sensitivity). Kết quả là các biến $color, $Color và $COLOR được coi là ba biến khác nhau.

<?php
// Assign value to variable
$color = "blue";
 
// Try to print variable value
echo "The color of the sky is " . $color . "<br>";
echo "The color of the sky is " . $Color . "<br>";
echo "The color of the sky is " . $COLOR . "<br>";
?>

Nếu bạn cố chạy đoạn mã ví dụ trên, nó sẽ chỉ hiển thị giá trị của biến $color và tạo cảnh báo “Undefined variable” cho biến $Color và $COLOR.

Tuy nhiên, các keyword, function và class name không phân biệt chữ hoa chữ thường. Kết quả là gọi gettype() hoặc GETTYPE() sẽ tạo ra kết quả tương tự.

<?php
// Assign value to variable
$color = "blue";
 
// Get the type of a variable
echo gettype($color) . "<br>";
echo GETTYPE($color) . "<br>";
?>

Nếu bạn cố chạy mã ví dụ trên, cả hai hàm gettype() và GETTYPE() đều cho cùng một đầu ra, đó là: string.

Để bắt đầu viết code PHP bạn cần cài đặt WampServer hoặc XAMPP trên PC của bạn để nhanh chóng tạo các ứng dụng web với Apache, PHP và cơ sở dữ liệu MySQL.

Thêm nữa là bạn cần phải có một phần mềm để viết code PHP nữa.

>>> Xem chi tiết hướng dẫn cài Netbeans và XAMPP

1. Bắt đầu với PHP bạn cần biết kiến thức gì?

Bởi vì PHP là ngôn ngữ Script (Ngôn ngữ kịch bản) sử dụng để lập trình web và viết code PHP thường kết hợp với HTML nên để tốt nhất thì bạn cần hiểu chút về cách viết web tĩnh bằng HTML, CSS trước đã.

Nếu bạn chưa biết thì học tại đây:

>>> Học HTML5

>>> Học CSS

2. Thiết lập máy chủ web cục bộ

Như đã nói PHP script thực thi trên một máy chủ web chạy PHP. Vì vậy, trước khi bạn bắt đầu viết bất kỳ chương trình PHP nào, bạn cần cài đặt chương trình sau trên máy tính của mình.

• Apache Web server
• PHP engine
• MySQL database server

Bạn có thể cài đặt chúng riêng lẻ hoặc chọn gói được cấu hình sẵn cho hệ điều hành của bạn như Linux và Windows. Gói được cấu hình sẵn phổ biến là XAMPP và WampServer.

(Các bạn chỉ cần cài đặt XAMPP hoặc WampServer là đã cài đặt được 3 trong 1 rồi.)

Note: Series này sẽ sử dụng WampServer để thực hành. Bạn cũng có thể sử dụng XAMPP. Không quan trọng đâu. Chức năng của nó là tương đối giống nhau.

WampServer là một môi trường phát triển web Windows. Nó cho phép bạn tạo các ứng dụng web với Apache2, PHP và cơ sở dữ liệu MySQL.

Nó cũng sẽ cung cấp công cụ quản trị MySQL là PhpMyAdmin để dễ dàng quản lý cơ sở dữ liệu của bạn bằng trình duyệt web.

>>> Trang web chính thức để tải xuống và hướng dẫn cài đặt cho WampServer:
http://www.wampserver.com/en/

Hoặc
>>> Trang web chính thức để tải xuống và hướng dẫn cài đặt cho XAMPP: https://www.apachefriends.org/download.html

3. Tạo tập lệnh PHP đầu tiên

Bây giờ bạn đã cài đặt thành công WampServer trên máy tính của mình. Trong phần này, chúng tôi sẽ tạo một tập lệnh PHP rất đơn giản hiển thị văn bản “Hello, World” trong cửa sổ trình duyệt.

Ok, nhấp vào biểu tượng WampServer ở đâu đó trên thanh tác vụ Windows của bạn và chọn ‘thư mục www’.

Ngoài ra, bạn có thể truy cập thư mục ‘www’ thông qua điều hướng C:\\wamp\\ www. Tạo một thư mục con trong thư mục ‘www’, đặt tên nó là ‘project’.

Bây giờ hãy mở Netbeans hoặc bất kỳ trình soạn thảo code yêu thích nào của bạn và tạo một tệp PHP mới, sau đó nhập đoạn code sau đây:

<?php
// Display greeting message
echo "Hello, world!";
?>

Bây giờ hãy lưu tệp này dưới dạng ‘hello.php’ trong thư mục project của bạn (nằm tại C:\\wamp\\www\\project) và xem kết quả trong trình duyệt của bạn thông qua việc truy cập URL này: http://localhost/project/hello.php

Ngoài ra, bạn có thể truy cập tệp ‘hello.php’ thông qua việc chọn tùy chọn localhost và sau đó chọn thư mục project từ menu WampSever trên thanh tác vụ.

PHP có thể được nhúng trong một trang web HTML bình thường. Điều đó có nghĩa là bên trong tài liệu HTML của bạn, bạn có thể viết các câu lệnh PHP, như được minh họa trong ví dụ tiếp theo:

<!DOCTYPE HTML>
<html>
<head>
    <title>PHP Application</title>
</head>
<body>
<?php
// Display greeting message
echo 'Hello World!';
?>
</body>
</html>

Bạn sẽ tìm hiểu ý nghĩa của từng đoạn code này trong các bài học PHP sắp tới.